ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប

១/ការប្រសូតរបស់ព្រះពុទ្ធ

ព្រះសិទ្ធត្ថ (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ) ទ្រង់ចាប់បតិសន្ធិនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំរកា មុនពុទ្ធសករាជ ៨០ឆ្នាំ។ ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រនៃព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ និងព្រះនាងមាយាទេវី ព្រះរាជានៃសក្យវង្ស គ្រងក្រុងកបិលពស្ដុ ដែនសក្កៈ គឺប្រទេសនេប៉ាល់សព្វថ្ងៃ។ ព្រះអង្គប្រសូត្រនៅថ្ងៃសុក្រពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំច នាលុម្ពិនីវ័ន ឧទ្យាន ដែលស្ថិតក្នុងអាណាខេត្តនៃប្រទេសនេប៉ាល់ ជិតព្រំប្រទល់នេប៉ាល់ និងឥណ្ឌា សម័យបច្ចុប្បន្ន ។

នៅពេលព្រះអង្គព្រះជន្មបាន១៦ព្រះវស្សាព្រះអង្គរាជាភិសេកជាមួយព្រះនាងពិម្ពាយសោធរា ដែលមានព្រះជន្មដំណាលគ្នា ។

២/ការយាងចេញសាងព្រះផ្នួស

ព្រះអង្គកើតក្ដីសង្វេគហើយទ្រង់ពិចារណាឃើញច្បាស់ពីបញ្ហាជីវិតរបស់មនុស្សលោកនៅពេលនោះព្រះអង្គបានទតឃើញទេពនិមិត ៤យ៉ាង គឺ៖

លើកទី១ ទតឃើញមនុស្សជរា

លើកទី២ ទតឃើញមនុស្សឈឺ

លើកទី៣ ទតឃើញមនុស្សស្លាប់

លើកទី៤ ទតឃើញព្រះសង្ឃ

ទេពនិមិតទាំង៤ប្រភេទនេះដែលនាំឲ្យព្រះអង្គសោមនស្សចង់សាងភ្នួស ។ ព្រះជន្ម២៩ឆ្នាំទ្រង់ចេញទៅសាងព្រះផ្នួសក្នុងថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ពេញបូណ៌មី ខែអស្សុជ ឆ្នាំថោះ នាឆ្នេរស្ទឹងអនោមា នៅថ្ងៃដែលព្រះរាជបុត្រទ្រង់ប្រសូតនោះ។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះផ្នួសហើយទ្រង់ស្វែងរកមោក្ខធម៌ដោយមានព្រាហ្មណ៍កោណ្ឌញ្ញ និងកូនព្រាហ្មណ៍៤នាក់មានសទ្ធាជ្រះថ្លាទៅបួសដែរ ហើយតាមបម្រើព្រះអង្គ។

៣/ការបានត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធ

ក្រោយពេលទ្រង់លះការប្រព្រឹត្តទុក្ករកិរិយាចេញហើយបែរមកបំពេញមជ្ឈិមាបដិបទាវិញ ហើយទ្រង់ ក៏បានត្រាស់ជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រាកដឡើងក្នុងលោក នៅថ្ងៃពុធ ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំវក មុនពុទ្ធសករាជ ៤៥(ឯកសារខ្លះបកស្រាយថាព្រះអង់បានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ នៅថ្ងៃទី១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំរកា ក្នុងជន្មាយុ ៣៥វស្សា ) ក្រោមពោធិព្រឹក្ស ១ ដើម នៅខាងលិចស្ទឹង នៅខាងលិចស្ទឹងនេរញ្ជរា នាមណ្ឌលគយា ដែលសព្វថ្ងៃហៅ “ពុទ្ធគយា” ឋិតនៅចម្ងាយជាង១០គីឡូម៉ែត្រ ខាងត្បូងក្រុងគយា ក្នុងរដ្ឋពិហារ ប្រទេសឥណ្ឌា។

៤/ការបំពេញពុទ្ធកិច្ចទាំង៥យ៉ាងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ

បន្ទាប់ពីបានត្រាស់ដឹងនូវធម្មាសម្ពោធិញ្ញាណហើយ ព្រះពុទ្ធទ្រង់សម្តែងធម៌ទេសនា ទូន្មានសត្វលោកដោយពុំប្រកាន់វណ្ណៈឡើយ ។

អស់រយៈកាល៤៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គតែងបំពេញពុទ្ធិកិច្ច ៥ប្រការជានិច្ចគឺ៖

១/ ពេលព្រឹក ទ្រង់និមន្តបិណ្ឌបាត្រ

២/ ពេលរសៀល ពេលរសៀលទ្រង់សំដែងធម៌ប្រោសចតុព្វធពុទ្ធបរិស័ទ

៣/ ពេលព្រលប់ ទ្រង់ប្រទានឱវាទដល់ភិក្ខុសង្ឈ

៤/ នៅពេលកណ្តាលអធ្រាត្រ ទ្រង់ដោះស្រាយប្រស្នានៃពពួកទេវតា

៥/ នៅពេលជិតភ្លឺ ទ្រង់ប្រមើលទតនូវសត្វលោកមានភ័ព្វសំណាង និង ឥតភ័ព្វ ។

៥/ការចូលបរិនិពាន្វរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ

នៅថ្ងៃទី១៥កើតពេញបូណ៌មី ខែមាឃ ឆ្នាំម្សាញ់ (វស្សាទី៤៥) ព្រះអង្គបានដាក់អាយុសង្ខារដោយប្រកាសថា ៣ ខែទៀត ព្រះអង្គនឹងចូលបរិនិព្វាន ។

ព្រះអង្គចូលបរិនិព្វាន នៅថ្ងៃអង្គារ ១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំម្សាញ់ (៥៤៣ មុន គ.ស.) ក្នុងព្រះជន្ម ៨០ ព្រះវស្សា ក្រោមដើមសាលព្រឹក្សទាំងគូរ នៅខាងលិចក្រុងកុសិនារា គឺកុសិនគរៈឬភស្សិ ដែលឋិតនៅចម្ងាយ ៩ គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងគោរក្ខបូរ នៅរដ្ឋឧត្ដរ ប្រទេស នាប្រទេសឥណ្ឌៀសម័យបច្ចុប្បន្ន។

ប្រភពអត្ថបទ

១/ ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប – វិគីភីឌា

https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%94

២/ ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប – Every time is News For You

http://www.cambodiasymbolofchange.com/%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%94/

៣/ ពុទ្ធប្រវត្តិ – ៥០០០ឆ្នាំ

http://5000-years.org/kh/read/1756

៤/ ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប | ដែនសុវណ្ណភូមិ

https://nuthleak.wordpress.com/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%91%E1%9E%BD%E1%9E%9B%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%93/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6/%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%94/

៥/ ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប

http://www.antkh.com/project/khmer-buddhist/lesson/1.html

៦/ រូបភាពមួយចំនួននៃពុទ្ធប្រវត្តិ