ពិតណាស់ទាំងគេទាំងខ្ញុំ តែដល់វ័យដែលគេ
និយមហៅថាពេញវ័យនោះ ចាប់ផ្តើមមាន
អារម្មណ៍មិនស្រួល រវើរវាយ គិតច្រើន
នាំអោយមានអារម្មណ៍មិនសូវមូល
ប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេគឺទៅលើការសិក្សា
និងការងារតែម្តង ។
ជាក់ស្តែងវាបានកើតឡើងមកលើរូបខ្ញុំតែម្តង
ជាក់ស្តែងវាបានកើតឡើងមកលើរូបខ្ញុំតែម្តង
កាលពីខ្ញុំសិក្សាឆ្នាំទីមួយនៅសាកលវិទ្យាល័យ ។
ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ខ្ញុំបានជួបមិត្តភក្តិម្នាក់
ឈ្មោះតារា គាត់បានណែនាំខ្ញុំ អោយធ្វើការសមាធិ
រាល់ៗយប់មុនចូលដំណេក ។
វិធីអនុវត្តន៍លំអិតក្នុងធ្វើការសមាធិនេះគឺធ្វើដូចខាងក្រោម៖
១- អង្គុយពែនភ្នែនដោយដាក់ជើងស្តាំលើជើងឆ្វេង
២- ដៃស្តាំដាក់លើដៃឆ្វេង
៣- បិទភ្នែក
៤- ដកដង្ហើមចូល និងដកដង្ហើមចេញអោយវែងៗ
៥- ប្រមូលអារម្មណ៍គិតតែពីការដកដង្ហើមចូល និងចេញប៉ុណ្ណោះរយៈពេល១៥ ទៅ៣០នាទី រាល់ៗថ្ងៃ
(ឩ. គិតថាអារម្មណ៍ខ្ញុំចូលហើយអារម្មណ៍ខ្ញុំចេញហើយ)
«អានាបាណស្សតិ យស្ស អបរិបុណ្ណា អភាវិតា កាយោបិ ឥញ្ជិតោ ហោតិ ចិត្តម្បិ ហោតិ ឥញ្ចិតំ។»អាណាបាណស្សតិដែលអ្នកណាមិនបានអប់រំឲ្យបរិបូណ៌ កាយក្តី ចិត្តក្តី របស់អ្នកនោះតែងញាប់ញ័រ។” អានាបាណស្សតិ គឺការចម្រើននូវ អានាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាន ប្រែថា កម្មដ្ឋានដែលរលឹកខ្យល់ចេញចូលជាអារម្មណ៍។ បុរសស្ត្រីណាមិនបានអប់រំ បានសេចក្តីថា មិនបានចម្រើនឲ្យកើតមានឡើងក្នុងសន្តានចិត្តទេ កាយក្តី ចិត្តក្តី របស់បុរស-ស្ត្រីនោះរមែងញាប់ញ័រតក់ស្លុតរន្ធត់ខ្លាចនឹង សេចក្តីស្លាប់ជាធម្មតា មកពីមិនបានចម្រើនអាណាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាននោះឯង។ (ដកស្រង់ចេញពី ខុទ្ធកនិកាយ បដិសម្ភិទាមគ្គ និងធ្វើអត្ថាធិប្បាយដោយ មហា សោម សុវណ្ណ)ពន្យល់ន័យ “ អានាបាណាស្សតិ” តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាតៈអានាបាណ( ន. ) [--ន៉ាប៉ាណៈ] ( សំ., បា. )
(< អាន “ខ្យល់ដង្ហើមចេញ” + អាបាណ “ខ្យល់ដង្ហើមចូល”) ខ្យល់ដង្ហើមចេញនិងខ្យល់ដង្ហើមចូល ។ ក្នុងគម្ពីរកែសព្ទពន្យល់សេចក្ដីថា លោកអ្នកប្រាជ្ញពួកខ្លះយល់ថា អាន (= អស្សាស) “ខ្យល់ដង្ហើមចូល”, អាបាណ (=បស្សាស) “ខ្យល់ដង្ហើមចេញ” ដូច្នេះវិញ, ក៏គង់បានសេចក្ដីថា “ខ្យល់ដង្ហើមចូលចេញឬចេញចូលដូចគ្នា គឺប្រើការបានដូចគ្នា (ហៅ អានាប្រាណ ក៏បាន ឬហៅត្រឹមតែ អានាបា ក៏បាន, អ. ថ. –ន៉ាប៉ា) ។ ឈ្មោះកម្មដ្ឋានមួយយ៉ាង (ក្នុងពួកអនុស្សតិកម្មដ្ឋាន ១០) ប្រើវិធីរាប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូល : ចម្រើនអានាបា ឬ អានាប្រាណ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាឈ្មោះវិធីស្មិងស្មាធិ៍មួយយ៉ាង (ខាងផ្លូវឆ្វេងក្រៅពីបែបកម្មដ្ឋាន) ប្រើវិធីភាវនារាប់ខ្យល់ដង្ហើមដែរ : ចេះអានាប្រាណ, បែកអានាប្រាណទៅជាខូចស្មារតី ។ (ច្រើនមានតែពីក្នុងបុរាណសម័យ) ។
- អានាបាណស្សតិ ឬ – អានាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាន (–ប៉ាណ័ស-សៈ–) កម្មដ្ឋានមានវិធីតាំងស្មារតីរាប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូលជាអារម្មណ៍ (ហៅកាត់ខ្លីត្រឹមតែ អានាបា ក៏បានដែរ : រៀនអានាបា)។«អនុស្សតិ» ប្រែថា ការរលឹក, អារម្មណ៍ដែលគួររលឹកដល់រឿយៗ មាន ១០យ៉ាងគឺៈ១- ពុទ្ធានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះអង្គ។
២- ធម្មានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះធម៌ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះធម៌។
៣-សង្ឃានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះសង្ឃ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះសង្ឃ។
៤- សីលានុស្សតិ រលឹកដល់សីល គឺបង្អោនចិត្តរំលឹកពិចារណាសីលរបស់ខ្លួនដែលបានប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិបានល្អបរិសុទ្ធ។
៥-ចាគានុស្សតិ រលឹកដល់ការបរិច្ចាគ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ទានដែលខ្លួនបានបរិច្ចាគហើយ និងពិចារណាឃើញគុណធម៌គឺសប្បុរសធម៌នេះដែលមានក្នុងខ្លួន។
៦- ទេវតានុស្សតិ រលឹកដល់ទេវតា គឺបង្អោនចិត្តរលឹកទេវតាទាំងឡាយ ដែលខ្លួនធ្លាប់ស្គាល់ និងពិចារណាឃើញគុណធម៌ដែលញ៉ាំងបុគ្គលឲ្យកើតជាទេវតានោះៗ តាមធម៌ដែលមាននៅក្នុងខ្លួន។
៧- មរណស្សតិ រលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ដែលនឹងត្រូវមកដល់ខ្លួនជាធម្មតា ពិចារណាដើម្បីកុំឲ្យកើតសេចក្តីប្រមាទ គឺការធ្វេសប្រហែស។
៨- កាយគតាសតិ សតិដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងកាយ គឺកំណត់ពិចារណាកាយនេះឲ្យឃើញថាប្រកបដោយផ្នែកផ្សេងៗ ដែលមិនស្អាត មិនល្អ គួររង្គៀស គួរខ្ពើមរអើម ជាមធ្យោបាយឲ្យដឹងនូវសភាវៈពិតនៃកាយនេះដើម្បីមិនអោយស្រវឹងឈ្លក់វង្វេងនឹងរូបកាយ។
៩- អានាបាណស្សតិ សតិកំណត់ខ្យល់ដកដង្ហើមចេញចូល។
១០- ឧបសមានុស្សតិ ការរលឹកនូវធម៌ជាទីស្ងប់ គឺរលឹកនិងពិចារណាគុណរបស់ព្រះនិព្វាន ដែលជាទីរម្ងាប់កិលេសនិងសេចក្តីទុក្ខ។
វិធីសាស្ត្រដំបូងនៃការធ្វើសមាធិ ឬអានាបាណស្សតិ កម្មដ្ឋាន។
វិធីអនុវត្តន៍លំអិតក្នុងធ្វើការសមាធិនេះគឺធ្វើដូចខាងក្រោម៖
១- អង្គុយពែនភ្នែនដោយដាក់ជើងស្តាំលើជើងឆ្វេង
២- ដៃស្តាំដាក់លើដៃឆ្វេង
៣- បិទភ្នែក
៤- ដកដង្ហើមចូល និងដកដង្ហើមចេញអោយវែងៗ
៥- ប្រមូលអារម្មណ៍គិតតែពីការដកដង្ហើមចូល និងចេញប៉ុណ្ណោះរយៈពេល១៥ ទៅ៣០នាទី រាល់ៗថ្ងៃ
(ឩ. គិតថាអារម្មណ៍ខ្ញុំចូលហើយអារម្មណ៍ខ្ញុំចេញហើយ)
«អានាបាណស្សតិ យស្ស អបរិបុណ្ណា អភាវិតា កាយោបិ ឥញ្ជិតោ ហោតិ ចិត្តម្បិ ហោតិ ឥញ្ចិតំ។»អាណាបាណស្សតិដែលអ្នកណាមិនបានអប់រំឲ្យបរិបូណ៌ កាយក្តី ចិត្តក្តី របស់អ្នកនោះតែងញាប់ញ័រ។” អានាបាណស្សតិ គឺការចម្រើននូវ អានាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាន ប្រែថា កម្មដ្ឋានដែលរលឹកខ្យល់ចេញចូលជាអារម្មណ៍។ បុរសស្ត្រីណាមិនបានអប់រំ បានសេចក្តីថា មិនបានចម្រើនឲ្យកើតមានឡើងក្នុងសន្តានចិត្តទេ កាយក្តី ចិត្តក្តី របស់បុរស-ស្ត្រីនោះរមែងញាប់ញ័រតក់ស្លុតរន្ធត់ខ្លាចនឹង សេចក្តីស្លាប់ជាធម្មតា មកពីមិនបានចម្រើនអាណាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាននោះឯង។ (ដកស្រង់ចេញពី ខុទ្ធកនិកាយ បដិសម្ភិទាមគ្គ និងធ្វើអត្ថាធិប្បាយដោយ មហា សោម សុវណ្ណ)ពន្យល់ន័យ “ អានាបាណាស្សតិ” តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាតៈអានាបាណ( ន. ) [--ន៉ាប៉ាណៈ] ( សំ., បា. )
(< អាន “ខ្យល់ដង្ហើមចេញ” + អាបាណ “ខ្យល់ដង្ហើមចូល”) ខ្យល់ដង្ហើមចេញនិងខ្យល់ដង្ហើមចូល ។ ក្នុងគម្ពីរកែសព្ទពន្យល់សេចក្ដីថា លោកអ្នកប្រាជ្ញពួកខ្លះយល់ថា អាន (= អស្សាស) “ខ្យល់ដង្ហើមចូល”, អាបាណ (=បស្សាស) “ខ្យល់ដង្ហើមចេញ” ដូច្នេះវិញ, ក៏គង់បានសេចក្ដីថា “ខ្យល់ដង្ហើមចូលចេញឬចេញចូលដូចគ្នា គឺប្រើការបានដូចគ្នា (ហៅ អានាប្រាណ ក៏បាន ឬហៅត្រឹមតែ អានាបា ក៏បាន, អ. ថ. –ន៉ាប៉ា) ។ ឈ្មោះកម្មដ្ឋានមួយយ៉ាង (ក្នុងពួកអនុស្សតិកម្មដ្ឋាន ១០) ប្រើវិធីរាប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូល : ចម្រើនអានាបា ឬ អានាប្រាណ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាឈ្មោះវិធីស្មិងស្មាធិ៍មួយយ៉ាង (ខាងផ្លូវឆ្វេងក្រៅពីបែបកម្មដ្ឋាន) ប្រើវិធីភាវនារាប់ខ្យល់ដង្ហើមដែរ : ចេះអានាប្រាណ, បែកអានាប្រាណទៅជាខូចស្មារតី ។ (ច្រើនមានតែពីក្នុងបុរាណសម័យ) ។
- អានាបាណស្សតិ ឬ – អានាបាណស្សតិកម្មដ្ឋាន (–ប៉ាណ័ស-សៈ–) កម្មដ្ឋានមានវិធីតាំងស្មារតីរាប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូលជាអារម្មណ៍ (ហៅកាត់ខ្លីត្រឹមតែ អានាបា ក៏បានដែរ : រៀនអានាបា)។«អនុស្សតិ» ប្រែថា ការរលឹក, អារម្មណ៍ដែលគួររលឹកដល់រឿយៗ មាន ១០យ៉ាងគឺៈ១- ពុទ្ធានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះអង្គ។
២- ធម្មានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះធម៌ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះធម៌។
៣-សង្ឃានុស្សតិ រលឹកដល់ព្រះសង្ឃ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ និងពិចារណាគុណរបស់ព្រះសង្ឃ។
៤- សីលានុស្សតិ រលឹកដល់សីល គឺបង្អោនចិត្តរំលឹកពិចារណាសីលរបស់ខ្លួនដែលបានប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិបានល្អបរិសុទ្ធ។
៥-ចាគានុស្សតិ រលឹកដល់ការបរិច្ចាគ គឺបង្អោនចិត្តរលឹកដល់ទានដែលខ្លួនបានបរិច្ចាគហើយ និងពិចារណាឃើញគុណធម៌គឺសប្បុរសធម៌នេះដែលមានក្នុងខ្លួន។
៦- ទេវតានុស្សតិ រលឹកដល់ទេវតា គឺបង្អោនចិត្តរលឹកទេវតាទាំងឡាយ ដែលខ្លួនធ្លាប់ស្គាល់ និងពិចារណាឃើញគុណធម៌ដែលញ៉ាំងបុគ្គលឲ្យកើតជាទេវតានោះៗ តាមធម៌ដែលមាននៅក្នុងខ្លួន។
៧- មរណស្សតិ រលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ដែលនឹងត្រូវមកដល់ខ្លួនជាធម្មតា ពិចារណាដើម្បីកុំឲ្យកើតសេចក្តីប្រមាទ គឺការធ្វេសប្រហែស។
៨- កាយគតាសតិ សតិដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងកាយ គឺកំណត់ពិចារណាកាយនេះឲ្យឃើញថាប្រកបដោយផ្នែកផ្សេងៗ ដែលមិនស្អាត មិនល្អ គួររង្គៀស គួរខ្ពើមរអើម ជាមធ្យោបាយឲ្យដឹងនូវសភាវៈពិតនៃកាយនេះដើម្បីមិនអោយស្រវឹងឈ្លក់វង្វេងនឹងរូបកាយ។
៩- អានាបាណស្សតិ សតិកំណត់ខ្យល់ដកដង្ហើមចេញចូល។
១០- ឧបសមានុស្សតិ ការរលឹកនូវធម៌ជាទីស្ងប់ គឺរលឹកនិងពិចារណាគុណរបស់ព្រះនិព្វាន ដែលជាទីរម្ងាប់កិលេសនិងសេចក្តីទុក្ខ។
វិធីសាស្ត្រដំបូងនៃការធ្វើសមាធិ ឬអានាបាណស្សតិ កម្មដ្ឋាន។
សមាធិ
-
- សមាធិ គឺជាការតាំងចិត្តមាំក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ឬការដឹងច្បាស់នូវអារម្មណ៍នោះៗ ដោយសច្ចភាព។ សមាធិមានពីរយ៉ាង គឺ សមថកម្មដ្ឋាន និងវិបស្សនាកម្មដ្ឋាន។
សមថកម្មដ្ឋាន គឺជាការគ្រៀកចិត្ត ឬចងចិត្តឲ្យជាប់ក្នុងអារម្មណ៍តែមួយមិនបណ្តោយឲ្យចិត្តត្រាច់ចរទៅរកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ។សមថសមាធិមាន៣កំរិតតាមកម្លាំងនៃការប្រតិបត្តិ៖១-ខណិកសមាធិគឺសមាធិដែលចិត្តមានអារម្មណ៍តែមួយ ឬចិត្តស្ងប់កើតឡើងមួយជួរខណៈ តែមិនបានយូរប៉ុន្នានក៏រលត់ទៅ។ ២-ឧបចារសមាធិគឺសមាធិដែលចិត្តស្ងប់រំងាប់ប្រាសចាកនិវរណៈទាំង៥តែមិនជាអារម្មណ៍របស់អង្គឈានមានបឋមជ្ឈានជាដើមនោះទេប៉ុន្តែអារម្មណ៍របស់ឧបចារសមាធិនេះគឺជាអារម្មណ៍សមាធិដែលចិត្តស្ថិតក្នុងសភាពជិតបានឈានសមាបត្តិហ្នឹងឯង។៣-អប្បនាសមាធិគឺសមាធិចិត្តដែលគង់ស៊ុបក្នុងអារម្មណ៍នៃឈានសមាបត្តិមានរូបជ្ឈានជាដើមដែលចិត្តខណៈនោះកំពុងសោយអារម្មណ៍ដែលជាអង្គនៃឈានមានវិតក្ក វិចារបីតិ សុខ ចិត្តេកគតារួមជាអង្គ៥។ចុះអ្វីទៅជាអារម្មណ៍របស់សមថសមាធិ?ពាក្យថាសមាធិ ប្រែថាចិត្តស្ងប់នេះមិនមែនសុទ្ធតែត្រឹមត្រូវជាសម្មាសមាធិទាំងអស់ទេ ឯមិច្ឆាសមាធិគឺសមាធិខុសចាកគន្លងធម៌ ឬសមាធិចិត្តដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវវិបស្សនូបក្កិលេសថាជាលោកុត្តរៈមានមគ្គផលនិព្វានហើយលះបង់ការប្រតិបត្តិចម្រើនភាវនាចោលព្រោះហេតុដូច្នេះសមាធិចិត្តជាសម្មាសមាធិទៅបានកេចិអាចារ្យឬអដ្ឋកថាចារ្យទាំងឡាយពោលថា ត្រូវផ្តោតចិត្តទៅលើអារម្មណ៍ណាមួយនៃអារម្មណ៍កម្មដ្ឋានទាំង៤០យ៉ាងតាមអធ្យាស្រ័យឬចរិតរៀងៗខ្លួននៃបុគ្គលម្នាក់ៗThe basic methods of breathing meditationវិធីធ្វើអានាបាណស្សតិកម្មដ្ឋានHow to do breathing meditationឥរិយាបទនៃការធ្វើសមាធិ និងពិចារណាកសីណ មានអាការៈ៣២ជាដើមThe postures of meditationខ្យល់ ៤ក្រុមFour Kinds of Air of meditationការវៀរចាកបញ្ចវេរាមុនពេលធ្វើសមាធិUndertake the precepts before doing meditationដំណើរនៃធម៌ដែលកើតឡើងតាមលំដាប់The process of the Dhamma aring orderlyពិចារណាអាការៈ៣២ប្រការ
- សមាធិ គឺជាការតាំងចិត្តមាំក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ឬការដឹងច្បាស់នូវអារម្មណ៍នោះៗ ដោយសច្ចភាព។ សមាធិមានពីរយ៉ាង គឺ សមថកម្មដ្ឋាន និងវិបស្សនាកម្មដ្ឋាន។
